1 Nisan, dünya genelinde gayri resmi olarak “şaka günü” olarak kutlanıyor. Bu özel günde, çeşitli kişiler ve kurumlar, toplumu güldürmek, dikkat çekmek veya mesaj vermek amacıyla şakalar yapıyor.
Şakaların insan psikolojisi ve sosyal yaşam üzerindeki etkilerini inceleyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bu konudaki araştırmalardan dikkat çekici örnekler sundu.
Olumlu şakaların, vücutta stres hormonu seviyesini düşürdüğünü ve endofin gibi keyif verici maddelerin artmasına yardımcı olduğunu belirten Tarhan, aksine olumsuz, insanı kötü hissettiren ve karşı tarafı değersizleştiren şakaların, stres ve öfke hormonlarında artışa yol açtığını ifade etti.
Prof. Dr. Tarhan, “Mizah yapmak bir sanattır. Kişilerin mizah yeteneklerini geliştirmeleri gerekir. Mizah, doğru ve yerinde yapıldığında, az kelime ile büyük gerçekler ve duygular ifade edebilir. Mizah, özellikle stresli toplumlarda stres azaltıcı bir teknik olarak kullanılmaktadır. Örneğin, Nasrettin Hoca’nın Anadolu’nun zorlu dönemlerinde ortaya çıkması tesadüf değildir,” dedi.
Yıkıcı Şakalar
Tarhan, masum gibi görünen bir şakanın bile bir çocuğun özgüvenini zedeleyebileceği konusunda uyarıda bulundu. “Bir çocuğun arkasına yazı yazıp alay edilmesi, o çocuğun ruhsal gelişimine travmatik bir etki yapar. Bu tür davranışlar okullarda akran zorbalığı olarak değerlendirilir,” şeklinde konuştu.
Yersiz şakaların geçici bir gülümseme yaratmasına rağmen, uzun vadede yıkıcı etkileri olabileceğini vurgulayan Tarhan, bu duruma maruz kalan kişilere, şakanın tekrarlanmaması için gerekli tavırları almalarını önerdi.
Tarhan, bazı bireylerin şakayı bir iletişim biçimi haline getirdiğini belirterek, “Şaka uygun bir zamanda yapıldığında güzeldir. Ancak yerinde ve zamanında yapılmayan şakalar, kişinin toplum içindeki saygınlığını zedeler ve sözünün etkisini azaltır,” değerlendirmesinde bulundu.
Şakaların anlamlı olması ve dozajının iyi ayarlanması gerektiğini vurgulayan Tarhan, stresli bireylere yapılacak hikmetli şakaların psikolojik olarak olumlu etkiler yaratabileceğine dikkat çekti.
M Vitamini
Prof. Dr. Tarhan, iş yerleri gibi sosyal ortamlarda mizahın, örgütsel psikoloji açısından sorun çözme aracı olarak da kullanılabileceğini ifade etti.
Bağıran ve otoriter yöneticilerin yanı sıra dönüşümcü liderlik tarzını benimseyenlerin de önemli olduğunu belirten Tarhan, “Dönüşümcü lider, gerektiğinde mizahı ikna aracı olarak kullanabilir. Mizah yoluyla duygusal engelleri aşmak, ön yargıları dağıtabilir,” dedi.
Tarhan, mizahın siyaset ve diplomasi gibi birçok alanda hedefe ulaşmak için kullanılabileceğini vurguladı. Şaka yapıldığında, karşı tarafın bu durumu kabul etmesi gerektiğini, bu sayede değişim sağlanabileceğini söyledi.
Ancak kişilik yapısına ve kültürel duruma uygun olmayan şakaların ters etki yaratabileceğinin altını çizdi.
