İşsizlik Sigortası Fonu, 8 Eylül 1999 tarihinde yürürlüğe giren 4447 Sayılı Kanun ile hayata geçirildi. Fona, 1 Haziran 2000 tarihinden itibaren prim toplanmaya başlandı ve ilk işsizlik maaşı ödemeleri 2002 yılı Mart ayında gerçekleştirildi. İlk yıllarda işçilerin brüt ücretleri üzerinden %2 oranında işçi, %3 oranında işveren primi kesilirken, devlet de %2 oranında katkı sağlıyordu. 2004 yılında yapılan düzenlemeyle işçi primi %1’e, işveren primi %2’ye ve devlet katkısı %1’e indirildi; bu oranlar günümüze kadar korundu.
Türkiye İş Kurumu (İŞKUR), fonun gelir ve giderlerini 2011 yılının sonuna kadar birikimli olarak yayımladı. İŞKUR’un son verilerine göre, başlangıçtan bu yana fona toplanan işçi, işveren primleri ve devlet katkıları ile elde edilen faiz gelirleri topluca izlenebiliyordu. Ancak 2012 yılından itibaren sadece cari yıl ve son iki yıldaki gelirler ayrı ayrı raporlanmaya başlandı, bu da toplam miktarları görmeyi zorlaştırdı.
Fonda, çalışanlara yapılan ödemeler dışındaki giderler hakkında da benzer bir durum söz konusu. Fonda yalnızca işsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği, yarım çalışma ödeneği ve ücret garanti fonu gibi doğrudan çalışanlara yapılan ödemeler, başlangıçtan itibaren toplam olarak izlenebiliyor.
Fonda bugüne dek toplanan paralar ve yapılan harcamaları gözlemlemek için İŞKUR’un yıllık bültenleri ve bağımsız denetim raporları detaylı bir şekilde incelenmelidir.
İşsizlik Sigortası Fonu’na 24 yıllık süreçte toplamda 425,3 milyar lira işçi ve işveren primi yatırıldı. Bu primlerin üçte biri işçiden, üçte ikisi ise işverenlerden oluşuyor. Toplanan primlerin karşılığında fona 142,1 milyar lira devlet katkısı sağlandı.
Fonda biriken paralar, harcamalar düşüldükten sonra devlet tahvili, hazine bonosu ve mevduat gibi yatırım enstrümanlarında değerlendiriliyor. 24 yılda elde edilen faiz geliri ise 31 Aralık 2024 itibarıyla 309,8 milyar liraya ulaşmış durumda. Faiz gelirinin 29,4 milyarı 2022’de, 45 milyarı 2023’te ve 95,3 milyar lirası ise 2024 yılında elde edildi.
Fonda “Diğer gelirler” kaleminde ise toplamda 75,2 milyar lira birikti. Önceki yıllarda yıllık bazda 1 milyar lirayı geçmeyen bu gelir, 2022 yılında 6,9 milyar lira, 2023 yılında 35,4 milyar lira ve 2024 yılında 24,4 milyar lira oldu.
TEŞVİK VE DESTEKLERE 212,2 MİLYAR LİRA
İşsizlik Sigortası Fonu’nun kuruluşundan 2024 yılı sonuna kadar 20 milyon 750 bin 106 kişi işsizlik başvurusunda bulundu. Bu başvurulardan 11 milyon 216 bin 541 kişiye toplamda 106,8 milyar lira işsizlik ödeneği verildi. İşsizlik ödeneği alan kişiler için yapılan genel sağlık sigortası (GSS) primleri, damga vergisi ve işlem giderleri ile birlikte 24 yılda yapılan toplam harcama 122,6 milyar liraya ulaştı.
Pandemi, 2008 krizi ve 6 Şubat depremi gibi kriz dönemlerinde çalışmaya ara veren işletmelerdeki işçilere verilen kısa çalışma ödeneği toplamda 44,6 milyar lira, kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayanlara verilen nakdi ücret desteği ise 14,6 milyar lira oldu.
Fondan işletmelere verilen teşvik ve destekler için toplamda 212,2 milyar lira, işbaşı eğitim programları için 86,2 milyar lira ve aktif işgücü programları için 82,2 milyar lira harcandı. Sadece 2024 yılında aktif işgücü programlarına 30,9 milyar, işbaşı eğitim programlarına 22,2 milyar ve teşvik ile destek ödemelerine 71,1 milyar lira ayrıldı.
İşsizlik Sigortası Fonu’nun faiz gelirlerinden başlangıçta vergi alınmıyordu, ancak 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren vergi uygulaması devreye girdi. 30 Eylül 2024 itibarıyla fondan alınan vergi tutarı 23,5 milyar liraya ulaştı.
FONDA 359 MİLYAR LİRA BİRİKTİ
Yapılan harcamalardan sonra fonun toplam varlıkları 31 Aralık 2024 itibarıyla 359 milyar lira oldu. Fon varlıkları, pandemi nedeniyle 2021 yılında 90,8 milyar liraya kadar düşmüşken, 2024 yılı sonunda bu tutar 2021 yılındaki seviyenin dört katına ulaştı.
2008-2013 yılları arasında Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) gibi ekonomik kalkınma ve sosyal gelişmeye yönelik yatırımlarda kullanılmak üzere fondan aktarılan 11,9 milyar lira ise hâlâ fona iade edilmedi.
