D vitamini, son yıllarda sağlık alanında en çok konuşulan vitaminlerden biri haline geldi. Kemik sağlığına olan katkısı bilinse de, bağışıklık sisteminin güçlenmesinden diyabet, otoimmün hastalıklara ve kanser gibi ciddi hastalıklara kadar pek çok rahatsızlıkla ilişkilendirilmesi dikkat çekiyor. D vitamininin önemi arttıkça, bireyler bu vitaminin seviyesini öğrenmek için ölçüm yaptırma ihtiyacı hissediyor. Ancak, D vitamini ölçümü yaptırmadan takviye almak ne kadar doğru? Bu sorulara yanıt aradığımızda, Sağlık Bilimleri Üniversitesi (SBÜ) Ümraniye Eğitim ve Araştırma Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mazhar Müslüm Tuna’dan değerli bilgiler edindik. Tuna, özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde D vitamini seviyesinin normal sınırlar içinde olmasının önemine dikkat çekerek, bu vitaminin bağışıklık sistemi üzerindeki olumlu etkilerini vurguladı.
Prof. Dr. Tuna, “D vitamini düzeyi normal olan bireylerde solunum yolu hastalıklarının ve enfeksiyon şiddetinin daha az olduğunu gösteren çalışmalar mevcut. Ayrıca, bebeklikten itibaren düzenli D vitamini alan çocuklarda tip 1 diyabet gelişiminin daha az görüldüğüne dair bulgular var,” dedi.
Yıllardır D vitamini eksikliği ile kanser arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmalar, bazı kanser türleri ile bu vitamin eksikliği arasında ilişki bulunsa da, kesin bir neden-sonuç bağlantısı kurulamamıştır. Prof. Dr. Tuna, mevcut çalışmaların çoğunda D vitamini tedavisinin kanser gelişimini azalttığı veya mevcut kanserlerin iyileştiğini gösteren bir bulgunun olmadığını belirtti.
D vitamini seviyesinin hafif ve orta düzeydeki eksikliklerinde genellikle belirgin bir şikayet gözlemlenmezken, çok düşük seviyelerde halsizlik, yorgunluk, güçsüzlük ve yaygın kemik ve kas ağrıları gibi belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Bu belirtiler, D vitamini eksikliğinin uzun sürdüğü durumlarda daha sık görülmektedir. D vitamini düşüklüğü çocukluk döneminde raşitizm, yetişkinlerde ise kemik erimesi ve kırıklar gibi sorunlarla sonuçlanabilir. Yeterli kalsiyum ve D vitamini alımının olmaması, bireylerin doruk kemik kütlesinin düşük kalmasına ve ilerleyen yaşlarda osteoporoz riski ile karşılaşmalarına neden olabilir.
5 Erişkinden 4’ünde D Vitamini Eksik
Prof. Dr. Tuna, “Günümüzde her 5 erişkinin 4’ünde D vitamini eksikliği bulunuyor. Özellikle yaşlı bireyler, kadınlar, ofis çalışanları, vardiyalı çalışanlar ve bakımevlerinde yaşayanlar bu vitaminin eksikliğiyle daha sık karşılaşıyor,” dedi.
D Vitamini Kaynakları
D vitamininin en zengin kaynakları nelerdir? Deniz ürünlerinde ve özellikle somon balığında bol miktarda D vitamini bulunurken, süt, yumurta ve peynir gibi ürünlerde ise daha az miktarda bulunmaktadır. Günlük D vitamini ihtiyacının yalnızca %15-20’sinin gıdalarla karşılanabildiği, büyük kısmının ise güneş ışınları aracılığıyla deride sentezlendiği unutulmamalıdır.
Güneşten Yeterince Yararlanamayanlar D Vitamini Eksikliği Yaşıyor
“Güneş zengini bir ülkede D vitamini eksikliği neden bu kadar yaygın?” sorusu akla geliyor. Prof. Dr. Tuna, “Türkiye’de yeterli D vitamini sentezi, yalnızca mayıs – kasım ayları arasında mümkün olabiliyor. Bu dönemlerde saat 11:00 – 15:00 arası, güneş ışınlarından faydalanmak için en uygun zamandır. Belirtilen saat diliminde her gün 30-60 dakika güneşlenmek, yüz, el ve kolların doğrudan güneş ışığına maruz kalması genellikle yeterlidir. Koyu tenlilerin D vitamini sentezlemesi daha zor olduğu için güneşlenme sürelerinin daha uzun olması gerekebilir. Kasım-mayıs döneminde yeterli güneş ışığı alınamadığı için bu dönemde D vitamini takviyesi öneriyorum. Güneş kremi kullanımının da D vitamini sentezini engelleyen önemli bir faktör olduğunu belirtmek isterim,” dedi.
Kimler D Vitamini Düzeyini Ölçtürmeli?
D vitamini ölçümünün genel sağlıklı popülasyonda önerilmediği belirtiliyor. Ancak güneş ışınlarından yeterince yararlanmayan bireyler, osteoporoz sorunu olanlar ve ciddi mide-bağırsak problemleri yaşayanlar için ölçüm yapılması ve sonucuna göre tedavi sürecinin başlatılması önemlidir.
D Vitamini Fazlası Zararlı Olabilir
Unutulmamalıdır ki, D vitamininin fazlası da zararlıdır. Aşırı miktarda alınması, kan kalsiyumunu yükselterek mide bulantısı, kusma, iştahsızlık, kabızlık ve böbrek yetmezliği gibi sorunlara yol açabilir. Ayrıca uzun süreli kullanımda böbrek taşı ve kalp-damar hastalıkları riskinin artabileceği belirtilmektedir.
