İŞÇİNİN EMEKLİLİĞE ZORLANMA HAKKI VAR MI?
Garip gelebilir ama ben emekli olmak istemeyen bir EYT’liyim. 1982 doğumluyum. 1998 yılında şahıs inşaatında çalışırken yapılan 5 günlük sigortam var. Sonraki ilk sigorta primim ise 2005 yılına ait. Emekli olmak istemiyorum; ancak çalıştığım işletme, emekliliği hak eden personeli işten çıkarmakta. İşe iade davasını kazansak bile, işveren tazminat ödemesi yaparak iadeyi gerçekleştirmiyor. Peki, işverenin emekliliği gelen işçiyi işten çıkarmak veya emekliliğe zorlamak gibi bir hakkı var mı?
Eğer böyle bir hakkı varsa, 1998 yılında yapılan 5 günlük sigortamı sildirmek gibi bir yol izleyebilir miyim? Bu nedenle, emekliliği hak edeceğim 29 Eylül 2025 tarihine kadar dava açma hakkım var mı? (Mehmet T.)
SORULARINIZ İÇİN: [email protected]
Devlet memurları için emeklilikte yaş haddi 65’tir. Memur, daha önce emekli olmamışsa, 65 yaşını doldurduğu gün emekliye sevk edilir. Bazı mesleklerde, örneğin öğretim üyeleri ve büyükelçiler için yaş haddi 67’dir. İş Kanununa tabi çalışanlar için ise yaş haddi bulunmamaktadır. Sadece kamuda 4/d sürekli işçi kadrosuna geçirilen taşeron işçileri için çıkarılan kanun hükmünde kararnamede, emekliliğe hak kazanmış olanların çalışamayacaklarına dair bir hüküm bulunmaktadır.
Emekliliğe hak kazanan işçilerin işten çıkarılmasına dair yasal bir düzenleme yoktur. İşverenin emekliliği gelen işçiyi zorla işten çıkarması hukuken geçerli değildir. Kıdem tazminatını ödeyerek işten çıkaran işçi, iş akdinin feshinden itibaren 30 gün içinde önce arabulucuya başvurmalı, ardından işe iade davası açmalıdır. İşe iade davasını kazanan işçi, boşta geçen sürelerin 4 aya kadar kısmına ait ücrete hak kazanır. İşveren, işe iade kararı verilen işçiyi işe başlatmazsa, mahkemece belirlenen 4 ila 8 aylık ücret tutarında işe başlatmama tazminatı ödemekle yükümlüdür.
Bazı durumlarda, işyeri yönetmeliklerinde, işçi ile imzalanan iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde emekliliğe hak kazanan işçilerin çalıştırılamayacağına dair hükümler yer alabilir. Yargıtay, bu tür yazılı kuralları olan işyerlerinde işverenin emekliliğe hak kazanan işçiyi işten çıkartabilmesi için tüm işçilere aynı kuralların uygulanmasını şart koşmaktadır. Emekliliğe hak kazanan işçilerin çoğunluğunu işten çıkartıp bazılarını çalıştırmaya devam etmek, eşitlik ilkesine aykırı olarak Yargıtay tarafından haksız fesih olarak değerlendirilecektir.
Hizmet tespiti davaları genellikle sigorta başlangıcını öne çekmek veya eksik yatırılan primlerin tamamlatılmasını sağlamak amacıyla açılmaktadır. Çalışanlardan, yatırılan primlerin silinmesi talebi pek gelmemektedir. Ancak, 1998 yılında 16 yaşında iken şahıs inşaatında fiilen çalışmadığınız halde sigortalı gösterildiyseniz, dava açmak yerine Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) söz konusu prim günlerinin silinmesi için yazılı talepte bulunabilirsiniz. Bu, kendinizi ihbar etmek anlamına gelecektir ve size karşı herhangi bir yaptırımı olmayacaktır.
SGK, fiilen çalışmadığı halde çalışmış gibi gösterilen kişilerin emekli aylıklarını iptal edebilir ve geriye dönük yüz binlerce lira borç çıkarabilir. Eğer 5 günlük prim gününüzü sildirebilirseniz, sigorta başlangıcınız 2005 yılına çekilecektir.
Bu işlemle birlikte emeklilik koşullarınız da tamamen değişecektir. Mevcut durumda Eylül ayında 43 yaşında emekli olma hakkınız varken, sigorta başlangıcınız 2005 yılına çekildiğinde 60 yaşını doldurmadan emekli olamazsınız.
ENGELLİ EMEKLİLİKTEKİ DEĞİŞİKLİKLERDEN ETKİLENİR MİYİM?
Sigorta başlangıcım 22.03.2007. Yüzde 72 engelli raporum var. (Onkoloji 60, obezite 30, fizik tedavi 3 olmak üzere ortalama yüzde 72) Emeklilik için gün sayarken yeni kanun ile şoke oldum. 2016 yılında kansere yakalandım ve 2017 yılı sonunda yendim. O tarihten bu zamana kadar 2 yıllık geçici raporlarla engelli kadrolarında çalışıyorum. Raporum bitmek üzere, tekrar yenilemek için başvuracağım. Büyük ihtimalle aynı raporu tekrar alacağım.
Eski kanun gereğince 5100 gün primim olduğu için 22.03.2025 tarihinde vergi indirim raporu ile kontrol şartlı emekli olacağım bilgisi verilmişti. Yeni kanun ile bu raporla emekli olabilecek miyim? (Alaattin Y.)
SSK (4/a) statüsündeki çalışanların engelli emeklilik koşullarında değişiklik yapan kanun Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Artık, engelli vergi indirimi raporu ile emeklilik hakkı sona ermiştir.
Sosyal Güvenlik Kurumu, bundan sonra engelli emeklilik hakkından yararlanmak için başvuru yapanlardan yeni rapor almalarını isteyecektir. Yeni raporlar, SGK sağlık kurullarınca verilecektir. Maliye Bakanlığı’nın vergi indirimine esas raporlarında, engellilik oranı belirlenirken birden fazla hastalığı olanların tüm hastalıklarına ait engellilik oranlarının toplamı dikkate alınmaktadır. SGK’nın sağlık kurulu raporlarında ise kişinin çalışma gücünde en fazla kayba sebep olan tek hastalığa ait oran dikkate alınacaktır.
Daha önce süreli veya süresiz engelli vergi indirimi raporu almış olanlar, bu raporlara dayanarak vergi indiriminden yararlanmaya devam edecektir. Ancak bu raporlar emekli olmalarını sağlamayacaktır.
SGK sağlık kurullarından yeni rapor almanız istenecektir. Onkolojik rahatsızlığınız devam ediyorsa, bu hastalığınızın çalışma gücünde yarattığı kayıp emekli olmanıza yeterli olabilir. Yeni kanun uyarınca, mart ayını beklemeden SGK’ya emeklilik başvurusu yapabilirsiniz.
NE ZAMAN EMEKLİ OLABİLİRİM?
Doğum tarihim 1974. SSK sigorta başlangıcım 01.01.1995. SSK’dan 3702 gün, BAĞ-KUR’dan 700 gün primim bulunuyor. Son 700 gün BAĞ-KUR prim borcum var. Bu verilerle nasıl ve ne zaman emekli olabilirim? (Hamdi A.)
SSK’dan iki türlü emekli olabilirsiniz. Toplam prim günlerinizi 5750’ye tamamladığınız tarihte emeklilik dilekçesi verebilirsiniz. İkinci yol ise, bundan sonra hiç çalışmasanız bile 60 yaşınızı doldurduğunuz tarihte kısmi emeklilik hakkından yararlanmanızdır.
Her iki durumda da BAĞ-KUR prim borcundan kurtulmanız gerekmektedir. Zaman zaman çıkan yapılandırma kanunlarında, BAĞ-KUR prim borcunun ödenmemesi halinde prim borcu silinmekte ve borca ait hizmet süresi durdurulmaktadır. Yapılandırma kanunu çıkarsa, bu yolu deneyerek hiç çalışmasanız bile 60 yaşında emekli olabilirsiniz.
Prim borcunu ödeyip 4/a’lı (SSK) olarak çalışarak prim günlerinizi 5750 güne tamamladığınızda, tamamladığınız tarihte dilekçe vererek emekli aylığı bağlatabilirsiniz.
