Günümüzde çocukların ekran başında geçirdiği süre giderek artıyor ve bu durum, bilişsel, dil ve sosyal-duygusal gelişimlerini olumsuz etkiliyor. Çocuk Nörolojisi Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Türkan Uygur Şahin, çocukların ekran kullanımındaki dikkat edilmesi gereken noktaları vurguladı.
Dr. Şahin, “Günümüz çocukları, mobil medya ile zenginleştirilmiş ve sürekli değişen bir dijital ekosistemin içine doğmuş dijital yerlilerdir. 1970’te çocukların düzenli medya ile etkileşime geçme yaşı 4 iken, günümüzde bu süre 4 aya kadar düşmüştür. Elektronik cihazlar öğrenme, iletişim ve bilgi dağıtımında devrim yaratmıştır; ancak yeni araştırmalar, ekranlı medya kullanımının uzun vadede çocukların sağlığı üzerinde ciddi olumsuz etkileri olabileceğini göstermektedir” dedi.
Ekran süresinin bilişsel gelişim üzerindeki etkilerine değinen Dr. Şahin, “Ekranlı medya cihazları eğitim ve öğrenimi geliştirme potansiyeline sahip. Ancak bazı çalışmalar, ekranlı medya kullanımının yürütücü işlevler, sensorimotor gelişim ve akademik sonuçlar gibi birçok bilişsel alan üzerinde olumsuz etkileri olduğunu ortaya koymuştur. Multitasking (çoklu görev yapma), gençlerde yürütücü işlevler üzerinde özellikle de çalışma belleği, engelleme ve görevler arasında geçiş yapma kapasitesi üzerinde olumsuz etkilere yol açmaktadır. Sonuç olarak, ekran maruziyetinin çocuklarda bilişsel gelişim üzerindeki önemli etkileri göz ardı edilemez” açıklamasında bulundu.
Ekran süresinin dil gelişimine etkilerini de ele alan Dr. Şahin, “Çocukluk döneminin ilk yılları, dil becerilerinin kazanılması için kritik öneme sahiptir. Çocuklar, kelime dağarcığı ve fonoloji gibi dilin çeşitli yönlerini yetişkinlerle etkileşimler yoluyla geliştirir. Ancak ekran başında geçirilen süre, çocuklar ve ebeveynleri arasındaki etkileşimlerin miktarını ve kalitesini azaltmakta, bu da çocuğun dil becerilerini uygulama ve geliştirme fırsatını kısıtlamaktadır. Araştırmalar, arka planda televizyonun etkisinin 5 yaşın altındaki çocuklarda dil kullanımı, yürütme işlevi ve biliş üzerinde olumsuz sonuçlar doğurabileceğini göstermiştir” dedi.
Uygun Sürede ve Ebeveynle Birlikte Olmalı
Dr. Şahin, ekran süresinin yaşa uygun ve ebeveynle birlikte olması durumunda çocuklarda olumlu dil gelişimi gösteren çalışmalar olduğunu belirtti. “Günde 1 saatten az ekran izleyen çocuklarla karşılaştırıldığında, günde 2 veya daha fazla saat ekran izleyen çocukların davranış sorunları yaşama olasılıklarının daha yüksek olduğunu ve kelime dağarcıklarının daha zayıf olduğunu gösteren araştırmalar mevcuttur” dedi.
Sosyal-Duygusal Gelişimdeki Riskler
Son yıllarda ekran süresi kavramının karmaşık hale geldiğine dikkat çeken Dr. Şahin, “Çok küçük çocuklarda yapılan çalışmalar, ekran kullanımının psikolojik refahın azalması için bağımsız bir risk faktörü olduğunu göstermektedir. TV maruziyeti, zamanla duygusal tepkisellik, saldırganlık ve dışsallaştırıcı davranışlarla ilişkilidir” ifadelerini kullandı.
Şiddet İçeren İçeriğe Sürekli Maruz Kalmak Tehlikeli
Bilgisayar kullanımı ve video oyunlarının etkilerini de ele alan Dr. Şahin, “Bilgisayar ve video oyunlarının, daha şiddetli depresif belirtiler ve anksiyeteyle bağlantılı olduğu gösterilmiştir. Aşırı ekran süresi, şiddet içeren içeriklere maruz kalma, dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi davranışlarla ilişkilendirilmiştir. Şiddet içeren içeriğe sürekli maruz kalmak, anti-sosyal davranışlar sergileme olasılığını artırmaktadır” diye belirtti.
Ekran Süresini Azaltmak Mümkün
Dr. Şahin, Amerikan Pediatri Akademisi’ne göre ebeveynlerin ekran süresi konusunda neler yapabilecekleri hakkında şu bilgileri paylaştı: “18 aydan küçük bebeklerin telefon, tablet veya TV seyretmemesi gerekmektedir. Bebekler, sağlıklı gelişimleri için ebeveynler ya da bakım verenlerle sürekli etkileşim içinde olmalıdır. Bebek 2 yaşındayken, yanındaki yetişkinin de onunla etkileşime geçmesi koşuluyla etkileşimli bir oyundan bazı şeyler öğrenebilir. 3 ila 5 yaş arası çocuklar için ise, iyi tasarlanmış bir TV şovunun bilişsel yetenekleri geliştirebileceğini unutmamak gerekir. Özellikle yemek masasında telefon veya tablet kullanımı yeme bozukluklarıyla ilişkilidir. Bu nedenle, yemek sırasında bu cihazların kullanılmaması önemlidir” dedi.
