Liberties tarafından hazırlanan rapor, İtalya’daki Meloni hükümetinin yargıda yaptığı değişikliklerin hukukun üstünlüğünü ciddi şekilde zedelediğini ve Avrupa’da derinleşen demokratik durgunlukun sembolik bir örneği olarak medya eleştirilerine karşı gösterilen hoşgörüsüzlükle bağlantılı olduğunu ortaya koydu.
Raporda, İtalya’nın Bulgaristan, Hırvatistan, Romanya ve Slovakya ile birlikte hukukun üstünlüğünü zayıflatan beş düzen bozucudan biri olduğu vurgulandı.
Uzun süredir seçim otokrasisi olarak tanımlanan Macaristan’da, araştırmacılar 2024 yılında hukukun üstünlüğünde önemli bir gerileme yaşandığını bildirdi. Sivil toplum grupları ve medya üzerindeki baskılar, Macaristan’da kamu hayatında aktif olan bireyleri soruşturmak için geniş yetkilere sahip olan egemenliği koruma ofisinin devreye girmesiyle daha da arttı.
Liberties’in açıklamasında, “Avrupa’nın demokratik durgunluğu 2024 yılında daha da derinleşti” ifadesi yer aldı. Raporda, siyasi manipülasyona uğrayan yargı sistemleri, yolsuzlukla mücadeledeki zayıflıklar, hızlı yasama süreçlerinin aşırı kullanımı, gazetecilere yönelik taciz ve barışçıl protestolara getirilen kısıtlamalar öne çıkarıldı. AB üyesi 21 ülkeden 43 insan hakları örgütünün hazırladığı raporda, “Kararlı adımlar atılmazsa, AB daha fazla demokratik erozyon riskiyle karşı karşıya kalacaktır” denildi.
2019 yılından bu yana düzenli olarak raporlar yayımlayan Liberties’in kıdemli uzmanı Viktor Kazai, bu raporun Avrupa Birliği genelinde hukukun üstünlüğü ihlallerinin endişe verici bir şekilde devam ettiğini gösterdiğini belirtti. Kazai, “Hukukun üstünlüğünün tüm temel yönleri son birkaç yılda giderek artan ciddi sorunlarla karşı karşıya kaldı” diyerek, AB’nin bu durumu tersine çevirme çabalarının hayal kırıklığı yarattığını ifade etti.
İtalya’da araştırmalar, Giorgia Meloni hükümetinin savcılara açık uçlu yetkiler veren ve yargı üzerindeki siyasi kontrolü artıran tasarılar hazırladığını vurguladı. İtalyan katılımcılar, Antonio Scurati’nin anti-faşist manifestosunun iptal edilmesi ve kamu medyasına müdahalelere dikkat çekti.
Raporda, Bulgaristan’da hükümetin önde gelen siyasi muhaliflerine karşı yolsuzlukla mücadele soruşturmaları başlatıldığı belirtildi. Slovakya’da, milliyetçi popülist Robert Fico hükümeti tarafından getirilen, aralarında merkezi savcılık makamının kaldırılması ve STK’ların ülke dışından 5000 avrodan fazla gelir elde etmeleri durumunda “yabancı destekli kuruluş” damgasını taşımalarını gerektiren değişikliklerin hazırlıkları tamamlandı.
Hırvatistan’da, iktidardaki Hırvat Demokratik Birliği (HSZ) partisiyle yakın ilişkileri bulunan bir yargıcın başsavcılık görevine getirilmesi sonrası adalet sisteminin bütünlüğünün zedelendiği yorumları yapılıyor.
Fransa ve Almanya’dan Gelen Eleştiriler
AB yönetimi, Hırvatistan’ın hukukun üstünlüğünü korumada yaşadığı sistemik zorluklardan yakınıyor. Raporun yazarları, Fransa ve Almanya gibi kuzeybatı Avrupa’daki rol model demokrasilerin de sorunlardan muaf olmadığını belirtti.
Fransa’da, oylama yapılmadan karar almak için Madde 49.3 prosedürünün giderek daha fazla kullanılması ve Olimpiyatlar öncesinde ifade özgürlüğüne getirilen kısıtlamalar artmaktadır. Almanya’da ise Filistin yanlısı etkinliklere verilen aşırı ve orantısız tepkiler endişe kaynağı olmuştur. Geçtiğimiz nisan ayında polis, Berlin’de düzenlenecek olan Filistin konferansını antisemitik görüşlere platform sağlayacağı gerekçesiyle kapattı.
Polonya ise bağımsız kurumlara yönelik saldırıları geri püskürtme çabasıyla ibretlik bir hikaye sergiliyor. Donald Tusk liderliğindeki koalisyon hükümeti, yargı bağımsızlığını ve medyada çoğulculuğu yeniden tesis etmeye çalışırken, Cumhurbaşkanı Andrzej Duda ile anlaşmazlık yaşamaktadır. Liberties, Polonya’nın kurumlarının bağımsızlığının tehlikeye atılmasının zorlu ve kırılgan bir süreç olduğunu ifade ediyor.
STK, Avrupa Komisyonu’nu AB fonlarının serbest bırakılmasıyla ilişkilendirerek AB izleme uygulamasını sıkılaştırmaya ve hukukun üstünlüğü ihlalleri için yasal işlemleri hızlandırmaya çağırıyor.
