Türkiye’de çalışma hayatında bulunanların emeklilik yaşları, üç farklı uygulama ile belirleniyor ve bu uygulamalar arasında önemli bir uçurum mevcut. 2023 yılında yürürlüğe giren emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesi ile 8 Eylül 1999 tarihinden önce işe başlayanlar için emeklilikte yaş şartı kaldırıldı. Bu tarihten önce çalışan SSK’lılar, 5000 – 5975 arasındaki prim günü ve kadınlar için 20 yıl, erkekler için 25 yıl olan sigortalılık süresi koşulunu yerine getirerek, yaşa bakılmaksızın emekli olabiliyorlar.
8 Eylül 1999 ile 30 Nisan 2008 tarihleri arasında sigortalı çalışmaya başlayan SSK’lılar ise 7000 prim günü tamamladıklarında, kadınlar 58, erkekler 60 yaşında emekli olma hakkına sahip olacaklar.
30 Nisan 2008 tarihinden sonra işe başlayanlar içinse işçi statüsünde 7200 prim günü, esnaf ve memur statüsünde ise 9000 prim günü tamamlandığında emeklilik gerçekleşecek. Bu prim günlerini 31 Aralık 2035 tarihine kadar tamamlayan kadınlar 58, erkekler 60 yaşında emekli olacakken, bu tarihten sonra tamamlayanların emeklilik yaşı her iki yılda bir 1 yaş artacak.
EYT Sonrası Emeklilik Yaşı Farkı
Emeklilik yaş farkı, 8 Eylül 1999 öncesi ve sonrası çalışanlar arasında hızla artıyor. EYT düzenlemesi öncesinde, 8 Eylül 1999 tarihinde çalışmaya başlayan SSK’lılar, 5975 prim günü ile kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresi ile 56 yaşında, erkekler ise 25 yıllık süresi ile 58 yaşında emekli olabiliyordu. Ancak EYT yasasından sonra bu durum değişti. Örneğin, 9 Eylül 1999 tarihinde işe başlayan SSK’lılar, 7000 prim günü tamamladıklarında, kadınlar 58, erkekler 60 yaşında emekli olacak.
Bu emeklilik yaş farkı, kadınlar arasında 2 yıldan 20 yıla, erkeklerde ise 17 yıla kadar çıkabiliyor. Aynı yaştaki bireyler arasında, birinin 43 yaşında emekli olabilmesi, diğerinin ise 60 yaşına kadar beklemesi mümkün hale geliyor.
Kademeli Emeklilik Hakkı Talebi
Emeklilik yaş farklarının artması, kademeli emeklilik tartışmalarını gündeme getirdi. Emeklilikte Adalet Derneği (EMAD-DER) ve Emeklilikte Tarihe Takılanlar Derneği (ETT-DER) gibi kuruluşlar, emeklilik yaşının kademelendirilerek adaletin sağlanması için örgütlenmeye başladılar.
EMAD-DER, 31 Aralık 2000 tarihine kadar işe başlamış kişilerin emeklilik yaşının kadınlarda 43, erkeklerde 45 olarak belirlenmesini ve her yıl bir yaş artırılmasını talep ediyor. ETT-DER ise emeklilik yaşının doğum tarihine göre belirlenmesini ve 1980 öncesi doğumlular için kadınlarda 43, erkeklerde 45 yaştan başlayarak her yıl 1 yaş artırılmasını öneriyor.
Haksız Rekabet İddiası
8 Eylül 1999 sonrasında çalışmaya başlayanlar, EYT sonrası işgücü piyasasında haksız rekabetle karşı karşıya kaldıklarını savunuyor. EYT ile emekli olan akranlarının emekli aylıklarının etkisiyle daha düşük ücretlerle çalışmaya razı olduklarını, bu nedenle işverenlerin onları tercih ettiklerini belirtiyorlar. Geçimlerini sadece çalıştıkları işten sağladıkları için daha yüksek ücret talep etmek zorunda kalan bu kişiler, emeklilik ve sağlık güvencesi nedeniyle sigortasız çalışmayı kabul etmediklerini ifade ediyorlar.
TBMM’ye Sunulan Yasa Teklifleri
Kademeli emeklilik konusunda Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulan çeşitli kanun teklifleri mevcut. Bunlardan biri, 2023 yılında CHP Genel Başkanı Özgür Özel tarafından sunuldu. Bu teklifte, emeklilik yaşının kadınlarda 49, erkeklerde 51 yaşından başlayarak kademeli artırılması önerildi. Ayrıca, SSK’lılar için 7200 olan asgari prim gününün 5950 güne indirilmesi ve her yıl 75 gün artırılması talep edildi.
Bağımsız Edirne Milletvekili Ediz Ün’ün önerisi ise, 31 Aralık 2002 tarihine kadar çalışmaya başlayan kadınların 43, erkeklerin 45 yaşında emekli edilmesi ve sonraki yıllar için 1’er yıl artırılarak kadınlarda 49, erkeklerde 51 yaşa ulaşılması yönündeydi. CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akçay’ın teklifi ise memurlar ve esnaf için 9000 gün olan emeklilik yaşının işçilerle birlikte 7200 güne eşitlenmesini öngörüyor.
Bu düzenlemeler, emeklilik sisteminin daha adil ve sürdürülebilir bir hale gelmesine katkı sağlamayı hedefliyor.
*Haberin görseli Shutterstock tarafından servis edilmiştir.
