Türkiye’de İşsizlik Maaşı Elde Etme Oranı Düşük: Her 6 İşsizlikten Sadece 1’i Ödenek Alıyor
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılına ait işgücü istatistiklerini açıkladı. Rapor, işsiz sayısının 151 bin kişi azalarak 3 milyon 113 bin kişiye düştüğünü ve işsizlik oranının 0,7 puan azalarak %8,7 seviyesine gerilediğini gösteriyor.
2024 yılı itibarıyla işgücü, 837 bin kişi artarak 35 milyon 733 bin kişiye ulaşırken, istihdam edilenlerin sayısı da 988 bin kişi artarak 32 milyon 620 bin oldu.
Geçtiğimiz yıl 15 yaş ve üzeri nüfusun 501 bin kişi arttığı göz önüne alındığında, işgücüne katılanların sayısı bu artışın üzerinde gerçekleşti. Bu durum, işgücüne katılım oranının 2005 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaşarak %47,2 olmasını sağladı. Ancak, OECD ortalaması olan %74 seviyesinin oldukça altında kalıyor.
Ayrıca, TÜİK’in verilerine göre, işsizlerin yanı sıra eksik istihdam ve potansiyel işgücü dikkate alınarak hesaplanan atıl işgücü oranı %26,7 ile 2014 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaştı.
TÜİK’in verileri, 2024 yılı genelindeki aylık ortalama işsiz sayısını da içeriyor. Geçen yılın Ocak ayında işsiz sayısı 3 milyon 2 bin olarak hesaplandı. Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) verilerine göre, bu dönemde 489 bin 671 kişiye işsizlik maaşı (işsizlik ödeneği) verildi. Bu durumda, işsizlik ödeneği alanların oranı yüzde 16 olarak belirlenirken, bu da her 6 işsizden yalnızca 1’inin ödenek alabildiğini gösteriyor.
İşsizlik ödeneği alabilmek için, işsiz kalmadan önceki son 120 gün sigortalı bir işte çalışmak ve son 3 yıl içinde en az 600 prim günü bulunmak gerekiyor. 600 gün primi olanlar 6 ay, 900 gün olanlar 8 ay, 1080 gün bulunanlar ise 10 ay işsizlik ödeneği alabilir.
TÜİK’in verileri, sigortalı ve sigortasız tüm işçileri kapsıyor. Ancak, sigortasız işçiler işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor. Sigortalı çalışanlar ise, son 3 yılda en az 600 prim günü ve son 120 gün sigortalı çalışma şartını yerine getiremediği için ödenek alamıyor.
Ayrıca, işsizlik ödeneğinden faydalanmak için işçinin çalışma isteği, yeteneği, sağlık durumu ve yeterliliği bulunmasına rağmen kasıt ve kusur olmaksızın işsiz kalması gerekiyor. İŞKUR, işten çıkış kodlarına bakarak ödeneğin bağlanıp bağlanmayacağını değerlendiriyor. İşverenler, kıdem tazminatı ödememek için genellikle işten çıkış kodunu işçinin kusuruna dayandırabiliyor, bu da işsizlik ödeneği almayı zorlaştırıyor. Nitekim, 2002 yılından bu yana sigortalı çalışırken işsiz kalan 21 milyon 72 bin kişi başvuruda bulunmasına rağmen, bunlardan yalnızca 11 milyon 379 bin kişiye işsizlik maaşı bağlandı.
İŞSİZLİK ÖDENEĞİ SÜRESİ KISA
Türkiye, OECD üyesi ülkeler arasında işsizlik ödeneğine erişimin en zor olduğu ve ödeneğin süresinin de en az olduğu ülkelerden biri. Örneğin, İzlanda’da işsizlik ödeneği süresi 36 ay, İsveç’te 35 ay, Danimarka, Fransa, Norveç, Portekiz ve İspanya’da 24 ay, ABD’de 23 ay, Hollanda’da ise 22 ay olarak uygulanmaktadır.
Bazı OECD ülkelerinde işsizlik ödeneği süresi dolduktan sonra işsizlik yardımı devreye girmektedir. Avusturya, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Hollanda, İspanya ve Romanya gibi ülkelerde işsizlik ödeneği bittikten sonra ek yardımlar sağlanmaktadır.
İŞSİZLİK ÖDENEĞİ NE KADAR?
Türkiye’de işçinin son dört aylık prime esas kazançlarının %40‘ı oranında işsizlik maaşı bağlanmaktadır. Ancak bu hesaplama, asgari ücretin %80’ini aşamamaktadır. 2025 yılı için aylık işsizlik ödeneği, 10.402,20 TL ile 20.804,40 TL arasında değişkenlik göstermektedir.
