Türkiye, iklim krizinin etkilerini son 30 yılın en büyük zirai don felaketiyle derinden hissetti. 10-12 Nisan tarihleri arasında meydana gelen don olayında, üzüm, incir, kiraz, şeftali, kayısı, dut ve çilek gibi birçok gıda ürünü olumsuz etkilendi. Sebze ve tarla ürünlerindeki hasar tespit çalışmaları devam etmekle birlikte, İl ve İlçe Ziraat Odaları’nın gözlemlerine göre bazı bölgelerde zarar oranı yüzde 100’e kadar ulaştı. Hasarın tam boyutunun ise kısa süre içinde netleşmesi bekleniyor.
TÜİK verilerine göre, 2024 yılında parasal değer olarak en yüksek 180 bin 456 ton kuru üzüm, 63 bin 440 ton kuru incir ve 262 bin 226 ton şeftali ihraç edildi. Ancak bu yıl yaşanan zirai don felaketinin kayısı ve kuru üzüm başta olmak üzere birçok üründeki ihracatı da olumsuz etkilemesi öngörülüyor.
Bursa Gürsu Ziraat Odası Başkanı Kamil Dönmez, Gürsu ilçesinde armut ve şeftalide kaybın yüzde 10-15 civarında olduğunu belirtirken, Osmangazi ve Mudanya ilçelerinde incir kaybının yüzde 80-90 olduğunu ifade etti. İznik ilçesinde nektarin ve şeftali üretimindeki kayıpların yüzde 80-90 olduğunu kaydeden Dönmez, Keles ilçesinde ise kirazda kaybın yüzde 100 olduğunu söyledi.
Amasya Taşova Ziraat Odası Başkanı Hasan Dikmen, bölgede kiraz yetiştirildiğini hatırlatarak kayıplarının yüzde 100 olduğunu dile getirdi. Ayrıca, Taşova yaprağında kaybın yüzde 90 civarında olduğunu belirtti.
Niğde Ulukışla Ziraat Odası Başkanı Ali Emin Uğurlu, 8 köy muhtarıyla yaptığı görüşmeler sonucunda, yıllık 13 bin ton ihracat yaptıkları kirazda yaklaşık yüzde 90 kaybın bulunduğunu vurguladı. İzmir Menemen Ziraat Odası ise İlçe Tarım’ın çalışmalarının devam ettiğini ancak üzüm bağında yüzde 20, domateste yüzde 15, çilek ve kayısıda ise yüzde 5 civarında kayıp gözlemlediklerini bildirdi.
Çiftçilerin Sigorta Sorunları
Bilecik Osmaneli Ziraat Odası Başkanı Orhan Uğur, ilçede en fazla şeftali üretiminin olduğunu belirterek, mevcut don olayında kayıpların yüzde 90</b'ının yandığını ifade etti. Uğur, çoğu çiftçinin TARSİM’in don hasarlı sigortasının maliyetinin yüksek olması nedeniyle dolu sigortası yaptırdığını, bu durumun da ürünlerin zararının TARSİM tarafından karşılanamamasına yol açtığını dile getirdi.
TARSİM’in Kapsamı
Tunceli Ziraat Odası Başkanı Süleyman Uluç, bölgede coğrafi işaretli olan meşhur Ulukale Dutu’nda yüzde 90 kayıp olduğunu açıkladı. Tunceli Çemişgezek Ziraat Odası Başkanı Hilmi Akgün ise kayıpların çok fazla olduğunu, ancak TARSİM’in zararları karşılamadığını belirtti. Akgün, TARSİM’in, ağaçtaki meyvenin çiçek açmasını istemesi nedeniyle zararların karşılanamadığını vurguladı.
Gıda Fiyatlarındaki Artış Beklentisi
Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez, 2014’te de Türkiye genelinde bir don felaketi yaşandığını hatırlatarak, tarımsal üretimin toparlanmasının don nedeniyle 1-2 yıl sürdüğünü ifade etti. Şu anda donun yanında bir de yüksek gıda enflasyonu olduğunu belirten Suiçmez, fiyatların daha da artmasının muhtemel olduğunu ve bunun sorumluluğunun yalnızca iklime ve dona atfedilemeyeceğini söyledi.
Gıda Arz Güvenliği Durumu
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, zirai don olayına ilişkin ilk tespitler ve saha gözlemlerine göre kayısı, üzüm, elma, şeftali ve nektarin gibi bazı meyve gruplarında farklı derecelerde hasar meydana geldiğini bildirdi. Yumaklı, Türkiye’nin, 206 çeşit tarım ürünü üretimiyle dünyada nadir örneklerden biri olduğunu, son yaşanan don olayı sonrasında stratejik ürünlerle ilgili gıda arz güvenliğine dair herhangi bir problem olmadığını vurguladı.
