8 Mart Dünya Kadınlar Günü: Kadınların Çalışma Hayatına Dair Önemli Bilgiler
Bugün, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü. Türkiye’de kadınların ortalama eğitim süresi 2011 yılında %6,4 iken, 2023 yılında bu oran %8,6’ya yükseldi. Aynı dönemde erkeklerin eğitim süresi ise 8,3 yıldan 10,1 yıla çıktı. Bu verilere göre, kadınların eğitim düzeyi lise birinci sınıf seviyesinde kalıyor. Kadınların %19,4’ü lise ve dengi okullardan mezunken, %22,7’si yükseköğretim diplomasına sahip. Özellikle yükseköğretimde bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik alanlarından mezun olanların %34’ü kadınken, eğitim, sağlık ve sanat alanlarından mezun olanların %72’si kadınlardan oluşuyor. Eğitim, sağlık ve sanat, kadınların omzunda yükseliyor.
Ancak, Türkiye, kadın işgücü potansiyelini yeterince değerlendiremiyor. Avrupa Birliği üyesi 27 ülkede 15 yaş üzeri kadınların %70,2’si istihdamda yer alırken, Türkiye’de bu oran sadece %31,3. Kadınların işgücüne katılım oranı ise %35,8 düzeyinde. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, istihdamdaki 32,7 milyon kişinin 10,8 milyonu kadınlardan oluşuyor. SGK’nın verilerine göre ise sigortalı çalışan kadın sayısı 7,7 milyon. Bu rakamlar, Türkiye’deki kadın istihdamının düşük olmasının sebeplerini ortaya koyuyor.
Türkiye’de kadın istihdamının düşük olmasının başlıca nedenleri arasında, kadınların çocuklarına bakmak zorunda kalmaları, güvenilir kreş ve yurt bulamamaları ve ekonomik güç eksiklikleri yer alıyor. Merkez hükümet, belediyeler ve işverenler, kadın istihdamını artırmak için kolay ulaşılabilir kreş hizmetleri sunarak önemli bir katkı sağlayabilirler.
Kreş Zorunluluğu
Kadın çalışan sayısı 150 ve daha fazla olan işyerlerinin kreş açma yükümlülüğü bulunmaktadır. İşverenler, ya kendi kreşlerini açmak ya da mevcut kreşlerden hizmet satın almak zorundadır. Eğer işveren, bu yükümlülüğü yerine getirmezse, 0-6 yaş arası çocuğu bulunan kadın işçinin iş akdi haklı fesih sebebi doğar.
Kıdem Tazminatı
Yeni evlenen kadın işçiler, resmi nikâh tarihinden itibaren bir yıl içinde işten ayrıldıklarında kıdem tazminatı alabilirler. Ancak, kendi isteğiyle işten ayrılanlar genel olarak kıdem tazminatı alamazlar.
Hamilelik ve Çalışma Koşulları
Hamile kadınların çalışma koşulları, rapor almaları durumunda uygun şekilde değiştirilmelidir. Hamile kadınlar, doğuma kadar geçen sürede 20.00 – 06.00 saatleri arasında çalıştırılamazlar. Ayrıca, yeni doğum yapmış kadınların doğum sonrası bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasaktır.
Rapor Parası ve Analık İzni
Kadın işçiler, doğumdan önce ve sonra 8’er hafta analık izni kullanır. Analık izni sırasında, kadın sigortalıya son 12 aylık dönemdeki prime esas kazancının 3’te 2’si oranında iş göremezlik ödeneği verilir. Bu ödenekten yararlanabilmek için son bir yılda en az 120 gün sigorta primi ödenmiş olması gerekmektedir.
Evlat Edinme ve Süt İzni
Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine, çocuğun aileye teslim edildiği tarihten itibaren 8 hafta analık izni kullandırılır. Kadın işçilere, bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde 1,5 saat süt izni verilmektedir.
Yarım Çalışma Hakkı
Analık izninin bitiminden itibaren, çocuğun hayatta olması şartıyla kadın işçi ve memurlara yarım çalışma izni verilebilir. Kadın çalışanlar, birinci doğumda 2 ay, ikinci doğumda 4 ay, sonraki doğumlarda ise 6 ay süreyle yarım gün çalışabilirler.
Doğum Borçlanması ve Erken Emeklilik
İşçi, memur veya esnaf statüsündeki kadınlar, doğumdan sonra boşta geçen süreleri için borçlanma yapabilirler. Üç çocuğu bulunan bir anne, toplam 6 yıla kadar olan süre için doğum borçlanması yapabilir. Ayrıca, başkasının bakımına muhtaç engelli çocuğu bulunan annelere, %25 oranında ilave süre tanınarak emeklilik yaşı öne çekilebilir.
İşveren Cinsiyet Ayrımı Yapamaz
İş Kanunu uyarınca, işverenler cinsiyet ayrımı yapamaz. Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret verme durumu söz konusu olamaz. Bu kurallara uymayan işverenler, tazminat ödemekle yükümlü olabilirler.
